CULTUURHISTORIE
Kerken op Ameland
Godsdienstvrijheid als diplomatiek smeermiddel
Op Ameland is altijd een grote mate van godsdienstvrijheid geweest. De heren Van Cammingha die in de periode van de Reformatie en de 80-jarige oorlog de scepter zwaaiden over de Vrijstaat Ameland streefden altijd het behoud van de zelfstandigheid van Ameland na. Als heersers over het ministaatje moesten ze behendig manoeuvreren in al het politieke geweld en hadden ze dus belang bij rust op het eiland.
Het Protestantisme kreeg vaste voet aan de grond, bezittingen van de katholieke kerk werden geconfisqueerd, maar katholieken werden niet vervolgd. Vanaf het vaste land vluchtten katholieke families naar Ameland om hier hun geloof te kunnen belijden. Ze kregen rond 1630 weer een echte kerk; ze hoefden het niet te doen met een schuilkerkje. Zo konden de Van Cammingha's de Spanjaarden te vriend houden en lieten deze de Amelander schepen met rust.
Ook de Doopsgezinden die elders in de Nederlanden vervolgd werden, vonden op het eiland een vrijplaats. Tot in de 19e eeuw vormde de Doopsgezinde Gemeenschap de grootste groep protestanten op het eiland. De Vermaning is als enige van de drie doopsgezinde kerken in Nes bewaard gebleven. Het kerkje in deze staat dateert uit 1843.
Net als elders trok de liefde zich niets aan van verschillende godsdiensten. Op Ameland leidde dit niet tot dramatische toestanden. Er werd gewoon getrouwd. De gehuwden bleven hun eigen kerk trouw. Kinderen die naar vaders kant waren vernoemd gingen met vader naar de kerk en die naar moederskant waren vernoemd kerkten samen met moeder.
De Van Cammingha's: ...geloof als diplomatiek wapen...
Clemenskerk Nes
De St. Clemenskerk in Nes in zijn huidige vorm is in december 2017 in gebruik genomen, nadat de vorige kerk in februari 2013 door brand werd verwoest. Voor de restauratie van de buitenkant is gebruik gemaakt van bouwtekeningen van de beroemde architekt Pierre Cuypers, die de kerk in de jaren '70 van de 19e eeuw ontwierp.
Vermaning Nes
De Vermaning aan het Vermaningspad in Nes is de oudste doopsgezinde kerk van Ameland. Wanneer het kerkje is gebouwd is niet bekend, mogelijk is het van oorsprong een boerderij. Het gebouw had al de functie van kerk in 1843, toen de kerkreraadskamertjes aan de oostkant werden gebouwd.
Hervormde kerk Nes
Deze zaalkerk uit 1824 - een rijksmonument - herbergt verschillende schatten en vertelt bijzondere verhalen. Bijzonder zijn de twee muurschilderingen, die in de jaren '50 van de vorige eeuw gemaakt door de Friese kunstenaar Jan Murk de Vries .
Hervormde kerk Ballum
Het pronkstuk van de hervormde kerk in Ballum - een zaalkerk met een sober interieur- is de meer dan vierhonderd jaar oude kansel. Hij is in 1604 gemaakt door de schrijnwerker en beeldhouwer Claes Jelles voor de Grote kerk in Harlingen. Het is een van de oudste kansels in Nederland waarvan de maker en het bouwjaar bekend zijn. Het bouwjaar is terug te vinden in het deurpaneel.
Hervormde kerk Hollum
De hervormde kerk in Hollum -de Sint Magnuskerk - is de oudste kerk van Ameland. De kerk in de huidige verschijning- met een lengte van 45 meter en een breedte van 11 meter - is in 1678 herbouwd. Deze kerk heeft de grondslagen van een kerk uit de 14e eeuw. Op de rondom de kerk gelegen begraafplaats rusten veel Amelander walvisvaarders en kapiteins van koopvaardijschepen.
Herenwegkerk Hollum
De Herenwegkerk in Hollum is het huis van de federatie doopsgezind-gereformeerd op Ameland, een in de Nederlandse kerkgeschiedenis uniek samenwerkingsverband tussen twee geloofsrichtingen. De kerk is in 1867 gebouwd als Doopsgezinde kerk, een Vermaning.
Westerlaankerk Hollum
De Westerlaankerk in Hollum is in 1923 gebouwd. Hij heeft een voor die tijd kenmerkend exterieur en interieur. Het is een typische 'preekkerk', veel zitplaatsen en weinig liturgische ruimte. De eerste preek in 1923 ging over psalm 96, vers 8, waarin David de gelovigen oproept de Heer de eer te geven die hem toekomt. Die tekst staat nu nog boven de deur.